بدون شک آنچه موجب تفاوت چشمگیر محصولات تولیدی در ایران با سایر کشورهای در حال توسعه و پیشرفته میشود ، جدی نگرفتن اهمیت بسته بندی در جذب مخاطب و ارزش بخشی به ذات کالا ها است. قرن هاست كه بسته بندي براي بهره‌گيري و حفاظت كالاها، عنصري ضروري به شمار مي‌رود نه صرفا به جهت حفظ نگاه بصری مشتری بلکه به دلیل حفاظت از کیفیت و همچنین کمیت کالا ها .


امروزه به خصوص در بخش خرده فروشي کشورهای پیشرفته تقريبا تمامي محصولات به صورت بسته بندي شده ارائه مي گردند و یکی از معیارها و دلایل پیشرفت همین اهمیت به شیوه عرضه کالا ها در خرده فروشی و عمده فروشی و صادرات میباشد . به علاوه يكايك عناصر بسته بندي براساس هدفي كه براي آن ها در هنگام نقل و انتقال، ذخيره‌سازي و توزيع در نظر گرفته مي‌شود، مورد مطالعه دقيق قرار میگیرند .


بي ترديد بسته بندي قادر است نمايي فني‌تر و برتر به كالا ببخشد.همچنين بسته بندی هر کالا نیاز به دقت و طراحي خاص دارد، زيرا شكل و رنگ، اهميت خاصي در ميزان فروش محصول ايفا مي‌كند ، در واقع نمونه هاي شاخص و قابل رويت کالا به همراه اطلاعات چاپ شده بر روي محصول، راحت‌ترين وسيله ارتباطي بين توليد‌كننده و مصرف‌كننده مي باشند.توليد‌كنندگان محصولاتي هم‌چون شكلات، كيك و ساير شيريني‌جات همواره به دنبال توليد محصولاتي مشخص و منحصر به فرد مي‌باشند كه مشتريان به راحتي بتوانند محصولات آنها را از ساير محصولات مشابه تشخيص دهد و در اين راستا بسته‌بندي نقش بسيار مهمي را ايفا مي‌كند ،زيرا اولين چيزي كه نظر مشتري را جلب مي‌كند ظاهر بسته‌بندي محصول مي‌باشد و اغلب بسته‌بندي زيبا و جذاب، مورد انتخاب مشتري قرار مي‌گيرد.

در قرن بیستم شاهد تغییرات شگرفی در صنعت بسته بندی و عرضه کالا ها بودیم .
مردم دهه 1950 و بعد از آن شاهد رشد بسته‌بندي‌هاي راحت و بسته‌بندي‌هاي مواد غذائي آماده بودند كه از بين آنها مي‌توان به پودر های آماده كيك، شام و ناهار های آماده و کنسرو شده ، خوراكي‌هائي كه در بسته‌بندي خود قابليت جوشيدن داشتند و مواد آماده گوشتي و منجمد اشاره كرد و در همین زمان يك فن‌آوري فوق‌العاده رو به رشد، پلاستيك‌هاي مشتق از مواد پتروشيمي را به عنوان مصالح ساخت بسته‌بندي در اختيار طراحان بسته‌بندي قرار داد. در دهه 1970 و اوايل 1980 تغييرات متعددي رخ داد كه بسياري از آنها به‌صورت قانون درآمد. در دهه های دوم قرن بيستم، توسعه كالاها چنان زياد بود كه بسته‌بندي نقش كاملاً جديدي يافت. يعني بيشتر از آن چه بخواهد كالائي را فراهم آورد نقش بسته بندی های کالا انگيزشی با اهمیت براي خريد شد.

بر روي قفسه يك فروشگاه كه 10 كالاي رقيب كه همگي از نظر عملكرد و كيفيت مشابهند قرار گرفته است تنها راه ايجاد تمايز، بسته‌بندي است. بازاريابان فراتر از خود كالا، روش زندگي، ارزش‌هاي احساسي، تصاوير، ويژگي‌ها و امتيازات نيمه خودآگاه و خلاصه هر آن چه كه خريدار را به خريد كالاي آنان ترغيب مي‌كند به كار مي‌گيرند. در بعضي موارد بسته‌بندي خود تبديل به كالا شده است و گاهي نيز بسته‌بندي نوعي سرگرمي است.

بسته بندي در بهترين حالت، به عنوان يك سيستم هماهنگ توصيف مي‌شود كه هدف از آن آماده سازي كالا جهت حمل و نقل، توزيع انباركردن، فروش و مصرف مي‌باشد. بسته بندي يك عمليات تجاري پيچيده، پويا، علمي، هنري و بحث آفرين است كه در بنيادي‌ترين شكل خود، كاركردهاي محافظت، نگهداري، حمل و نقل، اطلاع رساني و فروش را شامل مي‌شود. بسته بندي نوعي عملكرد خدماتي است كه به خودي خود نمي تواند وجود داشته باشد؛ زيرا به يك كالا نيازمند است. اگر كالايي وجود نداشت، هيچ نيازي به بسته بندي نبود. بسته بندي كاركردهاي بسيار متنوعي دارد، از كاركردهايي كه ماهيت فني دارد گرفته تا آنهايي كه به بازاريابي مربوط مي‌شوند. بسته بندي يك پديده جديد نيست، فعاليتي است كه ارتباط تنگاتنگي با تكامل جامعه دارد و از اين ديدگاه مي‌توان آن را تا دوره اوليه زندگي بشر ردگيري كرد. ماهيت درجه و كميت بسته‌بندي در هر مرحله از رشد يك جامعه بازتاب نيازها، الگوهاي فرهنگي، منابع، مواد و فن‌آوري آن جامعه مي‌باشد. مطالعه نقش‌ها و اشكال متغير بسته بندي در طول قرون، به معناي واقعي، مطالعه اي است از رشد و تمدن. به نظر مي رسد كه تغيير، از نقطه نظر فردي، اغلب به آن چيزي اطلاق مي‌شود كه قبلا رخ داده است، ولي جامعه داراي تغييرات روزانه است: برخورد با چالش‌هاي جديد، آگاهي تركيب يافته جديد، پاسخ به نيازهاي جديد و رد سيستم‌هايي كه عدم مقبوليت آنها به اثبات رسيده است. اين تغييرات، ناگزير در نحوه بسته‌بندي، توزيع، و مصرف كالاهاي ما بازتاب مي يابند.

از آنجايي كه علم بسته‌بندي با تغییرات فرهنگ و توقعات جامعه ارتباط مستقیم دارد ، پس تعجبي نخواهد داشت كه صنعت بسته بندي نيز همواره در حال تغيير باشد. براي نمونه يك بخش جديد در بسته‌بندي پس از يك حادثه فاجعه‌آميز دستكاري در کیفیت روغن موتور و لبنیات زاده شد. جامعه ناگهان سيستم هاي بسته بندي را طلبيد كه دستكاري افراد واسطه یا تولید کنندگان در كالا ها را نشان دهد.تا دهه 1950، روغن موتور به صورت فله به مراكز سرويس تحويل مي شد كه خود مراکز سرویس و تعمیرگاهها آنرا در ظرف‌هاي شيشه اي يك ليتري پيمانه مي كردند. امتيازات روغن موتوري كه قبلاً در ظرف‌هاي فلزي پيمانه شده بود، بازارمربوطه را يكسره به استفاده از ظرف‌هاي فلزي سوق داد. تا اواخر دهه 1960، ظرف‌هاي كمپوزيت فويل/ اليافي جايگزين ظرف‌هاي فلزي شده بود و تا اواخر دهه 1970، بطري‌هاي پلاستيكي جاي ظروف اليافي را گرفتند. به طور مشابه، نحوه توزيع شير از بطري‌هاي شيشه‌اي قديم تا انواع امروزي جعبه‌هاي كاغذي ساده و اسپيتيك، بطري‌هاي پلاستيكي و كيسه‌هاي انعطاف‌پذير، تغيير كرده است كه هر روش امتيازات خاص خود را دارد. (سوركا، ش 37، 1380(

بد نیست بدانیم بسته بندي محصول از عوامل پرهزينه و مهم استراتژي بازاريابي است و بويژه در مواد غذايي و مصرفی عام اهميت خاصي دارد هر چند که امروزه حتی برای فروش سنگهای نمای ساختمان و موزاییک و ...نیز بسته بندی یک عامل فروش بیشتر است .طراحان بسته‌بندي محصولات با استفاده از چشم‌هاي الكترونيك در فروشگاه‌هاي مواد غذايي مشاهده كرده اند كه خريداران فقط 3/2 ثانيه هربسته محصول غذايي را مشاهده مي‌كنند. امروزه هزينه‌هاي مربوط به بسته بندي در كشورهاي پيشرفته بسيار بالاست و چنين تخمين زده‌اند كه 10 درصد هزينه مربوط به خريد محصولات ، هزينه بسته بندي آنها است. بسته بندي دربرگيرنده فعاليت هايي چون طرح‌ريزي و توليد ظرف يا جعبه و یا شرایط نگهداری و حمل هر محصولي مي‌شود.

در حال حاضر کارشناسان مبرز بازار بزرگ عمده فروشی و صادرات آرکارنو با رصد نیازهای بازار و ارتباط مستمر با واحد های بسته بندی در داخل و خارج کشور ، به تولید کنندگان و صادرکنندگان کالا کمک میکنند تا ضمن آشنایی با نیازها و استانداردها و معیارهای مورد تقاضا مشتریان مناطق مختلف داخل و خارج از کشور بتوانند ضمن بهره گیری مناسب از خدمات تامین سرمایه آرکارنو در حوزه بسته بندی ، نسبت به افزایش ارزش کالاهای خود و صادرات و فروش موفق تر کالا اقدام نمایند .

نویسنده :
دکتر محمدرضا اسپرورین
مالک و بنیانگذار بازار عمده فروشی و صادرات آرکارنو